Certyfikowany Coach Kognitywny
23 września 2024
9 grudnia 2024
Jak uzyskać dobrostan
Psychologia Doświadczeń Subiektywnych (PDS)
Z jakiego powodu w Bennewicz Instytut Kognitywistki zajęliśmy się tym zagadnieniem i jak powstała nowa dziedzina i zarazem nowa metoda?
Po wielu latach pracy w obszarze wspierania rozwoju osobistego jednostek, zdrowia w tym również zdrowia psychicznego doszliśmy do wniosku, że współczesna psychologia akademicka oraz niektóre nurty psychoterapii mogą wykazywać tendencję do patologizowania jednostek. Dzieje się tak z kilku powodów:
- Model medyczny: Tradycyjnie psychologia opiera się na modelu medycznym, który skupia się na identyfikowaniu i leczeniu zaburzeń psychicznych. W tym podejściu symptomy emocjonalne czy behawioralne często interpretowane są jako dowody na istnienie zaburzenia, co może prowadzić do nadmiernego etykietowania jednostek.
- Standardy diagnozowania: Współczesne systemy klasyfikacji, takie jak DSM (Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych), mogą skłaniać do patologizowania normalnych ludzkich doświadczeń. Kryteria diagnozowania są czasami sformułowane w sposób, który prowadzi do zaklasyfikowania szerokiego zakresu zachowań i emocji jako zaburzenia.
- Presja na znormalizowane zachowanie: W dzisiejszym społeczeństwie istnieje często presja na znormalizowane zachowanie i konformizm. Ludzie, którzy odbiegają od normy w zakresie emocji, zachowań czy sposobu myślenia, mogą być postrzegani jako patologiczni, dziwni, a nawet nienormalni.
- Ekonomia leczenia: W niektórych przypadkach istnieje ekonomiczna motywacja do patologizowania jednostek, ponieważ diagnozy psychiatryczne mogą prowadzić do przepisywania leków farmaceutycznych lub wykonywania terapii, co przynosi korzyści finansowe dla profesjonalistów i instytucji związanych z opieką zdrowotną.
- Brak uwzględnienia kontekstu społecznego: Często współczesna psychologia nie bierze pod uwagę kontekstu społecznego i kulturowego, w którym jednostka funkcjonuje. Zachowania lub doświadczenia, które mogą być uważane za patologiczne w jednym kontekście, mogą być normalne w innym. Brak uwzględnienia tego kontekstu może prowadzić do fałszywych diagnoz.
Jedną z silnych inspiracji do stworzenia PDS czerpaliśmy z prac i dokonań Jamesa Hillmana.
James Hillman, znany jako jeden z głównych przedstawicieli psychologii analitycznej, krytykował wiele aspektów współczesnej psychologii. Jedną z jego głównych tez było skupienie się na redukcjonistycznym podejściu do umysłu oraz patologizowaniu ludzkich doświadczeń. Hillman podkreślał potrzebę uwzględnienia głębokiej i symbolicznej natury psychiki oraz zrozumienia jej złożoności.
Jego idee można streścić w kilku punktach:
- Patologizacja: Hillman kwestionował tendencję współczesnej psychologii do widzenia wszystkich problemów psychicznych jako zaburzeń wymagających leczenia. Zamiast tego, zachęcał do patrzenia na różnorodne doświadczenia jako wyraz ludzkiej natury, która często posiada głębsze znaczenie.
- Złożoność psychiki: Według Hillmana psychika ludzka jest złożona i symboliczna, a jej zrozumienie wymaga podejścia, które uwzględnia bogactwo tego, co ludzkie i niemożliwe do zredukowania do prostych kategorii diagnozowania i leczenia.
- Znaczenie mitów i symboli: Hillman akcentował znaczenie mitów, symboli i marzeń jako kluczowych elementów psychiki. Twierdził, że zbyt często psychologia współczesna ignoruje te aspekty na rzecz naukowych i medycznych podejść.
- Ważność wyobraźni: Hillman podkreślał rolę wyobraźni w życiu psychicznym i twórczym podejściu do rozumienia umysłu. Uważał, że pomijanie wyobraźni w psychologii prowadzi do ubożenia zrozumienia ludzkiej natury.
- Krytyka racjonalizmu: W swojej pracy Hillman krytykował dominujący w psychologii nurt racjonalizmu, który pomija emocje, intuicję i irracjonalne aspekty ludzkiego doświadczenia.
Hillman argumentował za potrzebą bardziej holistycznego, czyli całościowego i komplementarnego podejścia do psychiki ludzkiej, które uwzględnia jej złożoność, symboliczny charakter i znaczenie wyobraźni, zamiast redukować ją do prostych schematów diagnozowania i leczenia. Zainspirowani hillmanowską wizją psychologii bez psychologii stworzyliśmy PDS.
PDS, czyli…
PSYCHOLOGIA
rozumiana jest przez nas w jej pierwotnym, podstawowym znaczeniu. Słowo “psychologia” pochodzi z języka greckiego i składa się z dwóch części: “psyche”, co oznacza duszę lub umysł, oraz “logos”, co oznacza naukę lub studium. Pierwotnie słowo to odnosiło się do nauki o duszy lub umyśle.
W starożytnej Grecji termin “psychologia” nie miał jednak jednoznacznego znaczenia, a różni filozofowie używali go w różnych kontekstach. Arystoteles, na przykład, używał terminu “psychologia” w kontekście nauki o duszy, rozważając zagadnienia związane z funkcjami umysłu, percepcją, emocjami i myśleniem. Podobnie dziś definiuje swoje zadania kognitywistka.
Wraz z rozwojem nauki i filozofii w kolejnych wiekach, znaczenie terminu “psychologia” ulegało ewolucji. W XIX wieku, szczególnie wraz z pojawieniem się psychologii eksperymentalnej i jej oddzieleniem się od filozofii, termin ten zaczął być używany w bardziej naukowym kontekście, opisując badania i naukowe podejście do zrozumienia umysłu, zachowania i doświadczenia ludzkiego.
Obecnie, psychologia to interdyscyplinarna dziedzina nauki, która bada różne aspekty ludzkiego zachowania, umysłu i doświadczenia. Obejmuje obszary takie jak psychologia kliniczna, psychologia społeczna, psychologia rozwojowa, neuropsychologia, psychologia poznawcza, psychologia osobowości oraz wiele innych specjalizacji. Choć znaczenie terminu “psychologia” ulegało zmianom przez wieki, jego pierwotne znaczenie jako nauki o duszy lub umyśle nadal pozostaje obecne w wielu kontekstach i jest nam najbliższe.
DOŚWIADCZENIE, CZYLI…
Słowo “doświadczenie” ma kilka znaczeń, które są często używane w różnych kontekstach. Oto kilka głównych znaczeń tego terminu:
Znaczenie ogólne: Doświadczenie odnosi się do wszystkich zdarzeń, sytuacji, interakcji i wrażeń, które jednostka przeżywa w trakcie swojego życia. Może to obejmować zarówno pozytywne jak i negatywne doświadczenia, takie jak podróże, nauka, relacje interpersonalne, ale także trudności, cierpienie i straty.
Znaczenie związane z nauką: W kontekście naukowym, doświadczenie odnosi się do kontrolowanych obserwacji lub eksperymentów, które są prowadzone w celu zdobycia wiedzy, zrozumienia zjawisk lub weryfikacji hipotez. Naukowe doświadczenie może być zarówno eksperymentalne, jak i obserwacyjne.
Znaczenie związane z praktyką: W kontekście zawodowym lub praktycznym, doświadczenie odnosi się do umiejętności, wiedzy i zdolności nabytych poprzez praktykę lub wykonywanie określonych czynności lub zawodu. Na przykład, doświadczenie zawodowe odnosi się do pracy lub praktyki w danym zawodzie lub dziedzinie.
Znaczenie filozoficzne: W filozofii, doświadczenie może być rozumiane jako źródło wiedzy o świecie i samej sobie. Filozofowie zajmujący się epistemologią i fenomenologią badają naturę doświadczenia, pytając, jakie są jego źródła, granice i możliwości poznawcze.
W każdym z tych kontekstów, słowo “doświadczenie” odnosi się do procesu przeżywania, zdobywania wiedzy lub nabywania umiejętności poprzez interakcje, praktykę lub obserwację. Zatem poprzez doświadczanie uczymy się w PDS poznawać osobiste doświadczenia klientów, dzięki czemu jesteśmy gotowi do maksymalnego zindywidualizowania relacji a tym samym poglądów na problemy, z którym i zgłasza się drugi człowiek po pomoc i wsparcie.
SUBIEKTYWNOŚĆ
Subiektywność odnosi się do indywidualnej perspektywy, doświadczeń, opinii oraz interpretacji, które są kształtowane przez osobiste cechy, przekonania, emocje i doświadczenia danej osoby. Jest to indywidualny, wyjątkowy sposób postrzegania świata, który może różnić się między ludźmi, nawet w bardzo podobnych sytuacjach.
Główne cechy subiektywności obejmują:
Osobistą perspektywy: Każda osoba ma swoją własną perspektywę i sposób interpretacji świata. To, co jest istotne lub znaczące dla jednej osoby, może być zupełnie inne dla innej.
Przekonania i wartości: Subiektywność jest często kształtowana przez przekonania, wartości i systemy przekonań danej osoby. To, co jest uważane za słuszne, ważne lub prawdziwe, może być różne dla różnych jednostek.
Emocje: Emocje mogą wpływać na subiektywność, kształtując sposób, w jaki jednostka interpretuje i reaguje na sytuacje. Na przykład, osoba optymistyczna może interpretować sytuację inaczej niż osoba pesymistyczna.
Doświadczenia życiowe: Indywidualne doświadczenia życiowe, takie jak traumatyczne wydarzenia, sukcesy, porażki czy też edukacja, mogą wpływać na subiektywność poprzez kształtowanie poglądów i postaw.
Brak obiektywności: Subiektywność jest przeciwieństwem obiektywności, która odnosi się do niezależnego, neutralnego i powszechnego spojrzenia na rzeczywistość. W przeciwieństwie do obiektywności subiektywność jest związana z indywidualnymi, personalnymi punktami widzenia.
Subiektywność jest nieodłącznym elementem ludzkiego doświadczenia i odgrywa istotną rolę we wszystkich dziedzinach życia, w tym w psychologii, filozofii, sztuce, literaturze czy też w komunikacji międzyludzkiej. Uznając istnienie subiektywności, możemy lepiej zrozumieć różnice między ludźmi i docenić różnorodność perspektyw w społeczeństwie.
MODEL PDS
Wziąwszy pod uwagę znaczenie i rozumienie tych trzech kluczowych dla naszej metody słów (PDS – Psychologia Doświadczeń Subiektywnych) stworzyliśmy model socjoterapeutyczny, którego celem jest zindywidualizowanie podejścia do drugiego człowieka, poznanie jego osobistej historii w świetle unikalnych, wyjątkowych doświadczeń oraz zaproszenie go do zmiany, która przeczuwa i która wynika z niedostosowania jego subiektywnych potrzeb i przeżyć do zobiektywizowanych norm społecznych i kulturowych.
Nie tworzymy ram, w które należy metodologicznie „wpasować” człowieka, lecz metodę, która pozwala jednostce zbudować most pomiędzy osobistą wyjątkowością a oczekiwaniami społecznych tak, aby nie musiał rezygnować z własnej ekspresji osobowości, ale twórczo ja rozwijać.
Z jakiego powodu socjoterapia, a nie psychoterapia?
Socjoterapia naszym zdaniem to forma terapii, edukacji i proces rozwoju osobistego, która koncentruje się na uwarunkowaniach społecznych jednostki, jej interakcjach społecznych, relacjach międzyludzkich oraz dynamice grupowej i kulturowej pola relacji, w którym żyje i pracuje jednostka.
Głównym zadaniem socjoterapii jest proces wsparcia zmiany u uczestników. Pomoc jednostkom w radzeniu sobie z problemami emocjonalnymi, społecznymi lub behawioralnymi poprzez interakcję z własną nieświadomością, wypartymi potrzebami oraz członkami grupy odniesienia wraz z ich nieświadomością zbiorową, czyli kulturowym obszarem norm, ocen, wymogów i społecznej presji.
Podstawowe cechy socjoterapii obejmują:
Grupowa dynamika: Socjoterapia bierze pod uwagę interakcje między jednostką a jej grupą odniesienia, która kształtuje zestaw norm, oczekiwań, zasad, wartości i społecznej presji. Poprzez obserwację i świadome doświadczanie relacji z innymi, uczestnicy mają możliwość zrozumienia swoich wzorców zachowań, reakcji emocjonalnych oraz sposobów komunikacji.
Wsparcie społeczne: Grupa edukacyjna w czasie szkolenia w zakresie socjoterapii może stanowić wsparcie społeczne dla uczestników, umożliwiając im dzielenie się swoimi doświadczeniami, otrzymywanie wsparcia od innych osób przeżywających podobne trudności oraz zdobywanie perspektyw i wskazówek od innych członków grupy.
Praca nad umiejętnościami społecznymi: Socjoterapia często skupia się na rozwijaniu umiejętności społecznych i interpersonalnych uczestników, takich jak komunikacja, asertywność, empatia czy rozwiązywanie konfliktów. Poprzez ćwiczenia, role-playing i inne interaktywne techniki, uczestnicy mogą doskonalić te umiejętności w bezpiecznym środowisku grupowym.
Zrozumienie własnej roli w grupie: Socjoterapia umożliwia uczestnikom zrozumienie swojej roli w grupach odniesienie (rodzina, zespół pracowniczy, koleżeństwo, sąsiedzi, społeczność lokalna, naród) oraz wpływu, jaki mają na innych członków i jaki grupa ma na ich postawy, potrzeby i obszary wyparcia. Proces ten prowadzi do większej samoświadomości, zrozumienia własnych potrzeb i ograniczeń oraz bardziej odpowiedzialnych zachowań w relacjach z innymi.
Promowanie zmiany: Poprzez eksplorację relacji międzyludzkich, eksperymentowanie z nowymi zachowaniami oraz wykorzystywanie modeli zmiany (ćwiczeń technik), uczestnicy socjoterapii mają szansę na wprowadzenie pozytywnych zmian w swoim życiu, relacjach i funkcjonowaniu społecznym.
Socjoterapia może być skutecznym narzędziem w leczeniu różnych problemów psychicznych, emocjonalnych i społecznych, takich jak depresja, lęki, zaburzenia osobowości, problemy związane z relacjami międzyludzkimi, czy też trudności w radzeniu sobie ze stresem. Może być również procesem wspierającym rozwój samoświadomości jednostki.
W odróżnieniu od różnych nurtów psychologicznych i psychoterapeutycznych w procesie socjoterapii PDS kładziemy nacisk na kontekst kognitywny – mulit dyscyplinarny, w którym ważne jest uwikłanie społeczno-kulturowe jednostki, jej biologiczne i psychologiczne mechanizmy adaptacyjne oraz potrzeby, a także osobista ścieżka rozwoju – opowiadana przez nią historia własnego życia, której narracja (treść i fabuła) determinuje ludzkie wybory i jakość życia. Wierzymy, że aby zmienić jakość ludzkiego życia, potrzebna jest zmiana narracji, czyli opowieści o życiu, którą opowiada sobie, każdego dnia, jednostka ludzka.
